Województwo: dolnośląskie
Powiat: kłodzki
Duszniki leżą w południowo-zachodniej części Kotliny Kłodzkiej, nad Bystrzycą Dusznicką, otoczone są od południa i zachodu Górami Orlickimi (przez które przebiega granica z Republiką Czeską), a od północno-wschodniej Górami Bystrzyckimi. Duszniki są wyraźnie podzielone na część miejską i uzdrowiskową. Miasto obejmuje całość kompleksu mieszkaniowego Dusznik z zapleczem usługowo-przemysłowym, skupionego wokół zabytkowej dzielnicy śródmiejskiej. Uzdrowisko tworzy zespół zabudowy sanatoryjno-wypoczynkowo-usługowej.
Kompleksy leśne o charakterze parkowym, które otaczają je wokół, stwarzają korzystną izolację od zabudowy części miejskiej i Podgórza” [www.duszniki.pl]. Uzdrowisko wraz z Parkiem zdrojowym znajduje się ok. 1 km na południowy wschód od rynku. Z miastem połączone jest 700-mertową aleją lipowo-klonową z domieszką kasztanowca, olszy i jesionu, obustronnie obsadzoną drzewami w połowy XIX w. Park ograniczony jest ulicami Zdrojową od północy, Wojska Polskiego od wschodu, Parkową od południa i Zieloną od zachodu. Centralna część parku jest regularna, geometryczna z parterami kwiatowymi, zaś na obrzeżach - swobodna z trawnikami.
Powierzchnia parku wynosi ok. 5,4 ha. Właścicielem parku jest Gmina Duszniki-Zdrój, a zarządcą Zespół Uzdrowisk Kłodzkich SA. Park wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem 1116/WŁz l986r.
Obszar prawie całego miasta Duszniki Zdrój objęty jest strefami ochrony przyrody wyznaczonymi przez: otulinę Parku Narodowego Gór Stołowych, obszar chronionego krajobrazu Gór Bystrzyckich i Orlickich i granice obszaru Górniczej Ochrony Wód Leczniczych i Mineralnych Dusznik Zdroju. Park wraz z całą dzielnicą uzdrowiskową leży w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej “A”, oznacza to, że obszar ten uznany jest za szczególnie ważny jako świadectwo historyczne i na terenie tym obowiązuje pierwszeństwo wymagań konserwatorskich nad wszelką prowadzoną działalnością inwestycyjną i gospodarczą.
Historia
Początki rozwoju uzdrowiska datują się na przełom XVIII i XIX wieku, choć historia miasteczka sięga X wieku – wzniesiono w pobliżu drewnianą warownię. “Pierwsze wzmianki o samym mieście pochodzą z 1324. W 1346 roku otrzymało prawa miejskie w wyniku lokacji na prawie niemieckim. Zyski czerpało głównie z handlu i prawa składu towarów przewożonych szlakiem z Czech na Śląsk” [Wikipedia – wolna encyklopedia].
Pierwsze informacje o istnieniu leczniczych wód pochodzą z XV wieku, lecz miasteczko przez długi czas znane było hutnictwa (w pobliżu znajdowały się niewielkie pokłady rud żelaza). Pod koniec XVI w. miasto przeżywało gwałtowny rozwój oparty na tkactwie i papiernictwie. Dopiero pod koniec XVIII wieku miasto stało się oficjalnym uzdrowiskiem. W 1748 r przeprowadzone zostały badania źródeł mineralnych, a w 1769 roku “Zimny Zdrój” wpisany został na listę źródeł leczniczych ówczesnych Prus, wówczas też źródło zostało “schowane” w pawilonie. Od 1797 r. rozpoczęło się właściwe leczenie kuracyjne w podgrzanej wodzie z “Zimnego Zdroju” i odkryto kolejne źródło “Letni Zdrój” (dziś występujący pod nazwą “Pieniawa Chopina”.
Uzdrowisko wybudowano kilometr od miasteczka (w kierunku południowo-wschodnim). “Jednolity kompozycyjnie układ powstały na początku XIX wieku pod kierunkiem architekta C.G. Geislera tworzył prostokątny plac i otaczające go budynki: kursalon, budynek łazienek, dom gościnny Doktorhaus, traktiernia, Pawilon Ciepłego Źródła i drugi dom gościnny Inspectionhaus. (...) W owym czasie zabudowaniom nie towarzyszył jeszcze park czy ogród, który mógłby stanowić miejsce wypoczynku, spacerów i spotkań” [Stępniewska Barbara, Historia, ochrona i rozwój uzdrowisk na przykadzie Dusznik Zdroju w krajobrazie Kotliny Jeleniogórskiej, Warszawa 2002]. Duszniki stały się znanym nie tylko w regionie uzdrowiskiem. W 1817 roku odkryte zostaje kolejne źródło “Źródło Ulryki” (obecnie “Jan Kazimierz”). Uzdrowisko rozbudowywało się powstawały nowe domy gościnne , natryski, hala spacerowa, teren zdroju powiększył się, w otoczeniu budynków zaczął rozwijać się regularny park z promenadami i placami wypoczynkowymi. Układ uzdrowiska zmieniał się wielokrotnie, powstawały nowe budynki, inne wyburzano. W 1862 roku wybudowano nowe łazienki (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy).
Wiosną 1870 roku rozpoczęto budowę palmiarni projektu wrocławskiego architekta Rheniusa. Postawiono ja jako łączni pomiędzy łazienkami, a budynkiem natrysków. Budowa trwała do 1885 roku, ale znaczna część obiektu od 1876 roku służyła jako cukiernia, sala koncertowa oraz czytelnia pracy. Zarząd uzdrowiska zamawiał dla gości kuracyjnych 150 tytułów czołowych europejskich periodyków (...)” [Grzelakowski Ryszard, Park zdrojowy i ogrody Cieniste w Dusznikach Zdroju – próba zarysu, Warszawa 2002]. Po wojnie austriacko-pruskiej burmistrz Dusznik Paul Dangler, na mocy międzynarodowych umów chroniących uzdrowiska przez zniszczeniami wojennymi otrzymał wysokie odszkodowanie od rządów w Berlinie i Wiedniu. Dzięki tym środkom, jak również dzięki obowiązkowej składce, którą zobowiązani byli płacić mieszkańcy Dusznik na utrzymanie parku, udało się zakupić kolejne tereny by powiększyć teren parku, uregulować Bystrzycę Dusznicką, ogrodzić park i zainicjować budowę wodociągów i kanalizacji. Pod koniec XIX wieku park był już przebudowany, nosił nazwę Holteipark od nazwiska śląskiego poety. Bezpieczeństwa w ogrodzonym parku strzegł policjant, a nad całością założenia czuwał ogrodnik Paul Artl. Niedaleko, przy drodze do Pogórza powstał staw gondolowy, a także nowy swobodny park Denglera.
Po II wojnie światowej, już w 1946 r., jako że Duszniki nie zostały zniszczone zorganizowano tam I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski. Na przełomie lat 50-tych i 60-tych XX wieku przebudowano stare ujęcia wód mineralnych (Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz), wybudowano nowe a także wyremontowano pijalnię wód. W południowej części parku pojawiła się największa z fontann w Parku Zdrojowym – dziś jedna z atrakcji parku. Po zmroku odbywają się widowiska, podczas których podświetlana kolorowymi reflektorami woda tryska w takt muzyki. Pokazy "Kolorowej Fontanny" odbywają się od czerwca do września w każdą sobotę i niedzielę, w dni świąteczne oraz codziennie w czasie trwania Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego.
Po powodzi w 1998 roku, która w dużym stopniu zniszczyła park władze miasta rozpoczęły rewaloryzację parku, tak aby powrócił on do swej przedwojennej świetności. Dotychczas asfaltowe alejki zastąpiono granitową i betonową kostką a także naturalnym kruszywem, wykonano cięcia pielęgnacyjne drzew oraz leczenie drzew pomnikowych, dosadzono drzewa w alejach, a także drzewa i krzewy ozdobne, powstały nowe partery kwiatowe w części centralnej, na miejscu dawnego kalendarza kwiatowego stworzono 5-arowy ogród fenologiczny, zbudowano system nawadniający park, skomputeryzowano działanie kolorowej fontanny a całość założenia została uzupełniona stylowymi lampami, ławkami i koszami na śmieci. Cały zakres prac był uzgodniony z Wojewódzką Służbą Ochrony Zabytków we Wrocławiu.
Obecny kształt parku niewiele różni się od tego, który mogli oglądać kuracjusze na początkach XX wieku. Tak jak wówczas park tworzyły rośliny wysokie, partery kwiatowe, rozległe trawniki, klomby, finezyjnie poprzycinane krzewy, szpalery drzew a także mała architektura parkowa (fontanny, ławki).
Na terenie parku oprócz pijalni wód, zakładu przyrodoleczniczego znajduje się również Teatr Zdrojowy nazywany potocznie Dworkiem Chopina. Znajduje się on w centralnej części parku, na jego osi. Budynek ten powstał w latach 1802-1805 jako dom towarzyski. “Budowę prowadził cieśla Kretschmer i murarz Stiller, projektantem był arch. H. Geissler. W 1808 r. dobudowano od północy salę bilardową” [www.duszniki.pl].
Obecna nazwa dworku związana jest z pobytem w Dusznikach kompozytora Fryderyka Chopina, który przyjechał do Zdroju z matką i siostrami kilka dni w 1826 roku. Dał wówczas jeden bądź dwa koncerty. “Wersji, jak doszło do pierwszego publicznego koncertu Chopina za granicą, właśnie w Dusznikach, jest kilka. Najbardziej znaną upowszechniło 20 sierpnia 1892 roku "Echo Muzyczne". Według niej młody Frycek zadurzył się pierwszym młodzieńczym uczuciem w pięknej Libuszy podającej kuracjuszom kubki z wodą przy źródle "Ciepłym". Była to córka robotnika z dusznickiej lejarni. Gdy Chopin dowiedział się, że ten zginął i to dlatego Libusza jest smutna, postanowił w pierwszym porywie serca pomóc sierotom. Jednak z najnowszych badań wynika, że owym zmarłym był mieszkaniec Dusznik, mistrz sukienniczy Josef Schoor, Czech z pochodzenia, ojciec czworga dzieci, a nie dwojga, jak się nieraz podaje. Uważa się też, że Chopin dał nie jeden, ale dwa koncerty i miały one miejsce 16 i 17 sierpnia, choć co do tego pewności nie ma” [Perzyński Marek, Dolnego Śląska miejsca niezwykłe, lecznicze i mało znane. Przewodnik dla dociekliwych, Wrocław 2000].
Mieszkańcy Dusznik przypominają na każdym kroku o pobycie kompozytora, jego nazwiskiem nazwano nie tylko dworek w parku ale i źródło, aleję, osiedle, festiwal, hotel... W parku często rozbrzmiewa muzyka Chopina, nie tylko podczas organizowanych w dworku koncertów, ale także w ciągu dnia możemy usłyszeć dobiegające z głośników polonezy czy mazurki. Przy dworku, od strony południowej, znajduje się odlany z brązu pomnik Chopina autorstwa rzeźbiarza Jana Kucza. Znacznie starszą pamiątką jest kamienny obelisk z popiersiem Chopina znajdujący się na również w pobliżu dworku, kilkanaście metrów w linii prostej od północno-wschodniego roku budynku. “Diorytowy głaz dwumetrowej wysokości z brązowym medalionem przedstawiającym popiersie został ufundowany przez leśnika Wiktora Magnusa, zamiłowanego w muzyce Chopina. Na tablicy pod medalionem znajduje się napis w języku łacińskim ‘Fryderykowi Chopinowi, który w Dusznikach w roku 1826 swą sztuką prawdziwą i wysoką kulturą szlachetny duszy charakter w zaraniu młodości okazał, pomnik ten ku wiecznej rzeczy pamięci za pozwoleniem władz miejskich Polak Polakowi wystawił’. Odlewu płaskorzeźby dokonała warszawska pracownia braci Łopieńskich według projektu Romana Lewandowskiego. Odsłonięcie obelisku nastąpiło 19 czerwca 1897 r.” [www.duszniki.pl].
Warto również zwrócić uwagę na piękną, eklektyczną żeliwną stację meteorologiczną znajdującą się tuż przy wejściu do parku od strony północnej.
Przyroda
Roślinność parku jest niezwykle urozmaicona. Oprócz wiekowych drzew z których sześć objęto ochroną pomnikową, wzrok przyciągają pięknie poprzycinane krzewy a przede wszystkim jednoroczne i wieloletnie rośliny kwiatowe tworzące w okresie kwitnienia barwne kobierce. “Centralną część parku stanowi wnętrze o regularnym, geometrycznym układzie parterów kwiatowych, z czterema fontannami na osi środkowej. Trawniki podkreślone formowanymi cisami, bukszpanowymi obwódkami i grabowymi żywopłotami, posiadają bordiury kwiatowe” [Program Ochrony Środowiska dla Gminy Duszniki Zdrój na lata 2005 – 2011 (projekt), Duszniki Zdrój 2005].
Na terenie parku rośnie 20 gatunków drzew liściastych oraz 12 gatunków drzew iglastych, są ta zarówno gatunki rodzime jak i aklimatyzowane. Spacerując po parku zobaczymy m.in. lipy drobnolistne i szerokolistne, klony pospolite, klony jawory, klon palmowy purpurowy, kasztanowce białe, olsze czarne. Występują tu także świerk pospolity, brzoza brodawkowata, buk pospolity, buk pospolity odm. purpurowej, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, buk pospolity odm. wąskolistna, cyprysik nutkajski, jedlica Douglasa, miłorząb dwuklapowy, tulipanowiec amerykański, świerk kłujący odm. sinej, a także starannie przycinane i formowane głóg dwuszyjowy, cis pospolity, grab pospolity a także żywotniki, jałowce. W części południowej podszyt tworzą śnieguliczka biała i bez czarny.
Na terenie parku rośnie sześć pomników przyrody ustanowionych zarządzeniem nr 10/88 Wojewody Wałbrzyskiego z dnia 12.03.1988 r., są to cztery lipy drobnolistne o obwodach od 316 do 760 cm oraz dwa buki pospolite o obwodach 312 i 365 cm.
Pomnikowe drzewa rosną:
- lipa drobnolistna na trawniku blisko wejścia południowego, obok największej fontanny,
- lipa drobnolistna na trawniku przy ul. Wojska Polskiego, pomiędzy posesją nr 25 a Sanatorium “Wieniawski”,
- lipa drobnolistna nad Bystrzycą Dusznicką, obok szpitala uzdrowiskowego “Jan Kazimierz” , od południowego wejścia,
- lipa drobnolistna przy alejce pomiędzy pijalnią wód a szpitalem uzdrowiskowym “Jan Kazimierz”,
- buk pospolity na trawniku u podnóża skarpy, niedaleko północnego wejścia, na wysokości Sanatorium “Wieniawski”,
- buk pospolity w pobliżu Dworku Chopina, od strony rzeki Bystrzycy Dusznickiej
[Uchwała Nr XLV/223/2006 Rady Miasta Duszniki Zdrój z dnia 30 marca 2006 r. w sprawie ustanowienia Tymczasowego Statutu Uzdrowiska].
Ciekawostką przyrodniczą jest utworzony niedawno ogród fenologiczny – czyli taki, w którym rośliny podzielone są na cztery pory roku. Ogród znajduje się na północny wschód od Dworku Chopina. Łatwo znajdziemy to miejsce gdyż wzrok przykuwają ogromne drewniane rzeźby sosnowej i świerkowej szyszki, kasztana, żołędzia i strąka. “W tutejszym ogrodzie fenologicznym rosną m.in.: forsycja, leszczyna, pigwowiec japoński, fiołek, pierwiosnka, konwalie, krokusy, szafirki, lilaki, tulipany, poziomki, azalie, pięciorniki, kosaćce. Nie są to bynajmniej rośliny egzotyczne, których by nie można było spotkać w innych miejscach regionu. Owa wyjątkowość polega jednak na tym, że rosną w jednym miejscu, ale tak podzielone, że ze względu na swoje kwitnienie wyraźnie tworzą cztery pory roku: wiosnę, lato, jesień, zimę” [www.euroglas.ng.pl/archiwum.php].
Ścieżka
1. Spacer rozpoczynamy przy wejściu do parku od strony północnej, przy ulicy Zdrojowej. Jeśli pojrzymy pod stopy zobaczymy mozaikę układającą się w herb Dusznik czyli św. Piotr z kluczem i księgą na tle fragmentu muru. Na murze znajduje się kogut. Św. Piotr z kluczem jest patronem kościoła parafialnego w Dusznikach (kościół pw. Św. Św. Piotra i Pawła znajduje się przy ul. Kłodzkiej) i został przyjęty za patrona miasta już w średniowieczu i stąd pojawił się w herbie Dusznik.
2. Wchodzimy do parku. Po prawej stronie, na niewielkim wzniesieniu na trawniku znajduje się piękny żeliwny domek, jest to stara stacja meteorologiczna z barometrem. Na tym samym trawniku rosną dwa pomniki przyrody: lipa drobnolistna o obwodzie 342 cm (bliżej ul. Wojska Polskiego) oraz buk pospolity o obwodzie 370 cm, rosnący u podnóża skarpy.
3. Idziemy aleją będącą osią parku dalej, na wprost widzimy zielony parterowy budynek kryty czterospadowym dachem – to Teatr Zdrojowy zwany zarówno przez mieszkańców jak i turystów Dworkiem Chopina. Jednak zanim do niego dojdziemy skierujmy swoją uwagę na to co znajduje się po lewej stronie. Zobaczymy tu ogródek fenologiczny, fantastyczne drewniane rzeźby przedstawiające m.in. kasztana, żołędzia, szyszki. Tutaj też zobaczymy starszy z dwóch pomników Chopina znajdujących się na terenie parku.
4. Na przed wejściem do Dworku Chopina znajdują się ławki, czasem możemy zasłuchać się w dobiegającej z głośników muzyce. A jeśli mamy szczęście lub celowo przyjechaliśmy do Dusznik w odpowiednim czasie, będziemy mogli wysłuchać koncertów fortepianowych na żywo w sali koncertowej Teatru Zdrojowego. Jeśli nie – pozostaje nam tylko obejrzeć wnętrza dwustuletniego budynku.
5. Wychodzimy z dworku i mijamy go od strony wschodniej. Za chwilę ujrzymy wielobarwny kalendarz kwiatowy. Codziennie kwiaty są tak przesadzane, aby układały się w aktualną datę, a powyżej znajduje się bukszpanowy napis “Duszniki Zdrój”. Kierujemy się teraz do Pijalni Wód. Idziemy alejką wysadzają pięknie uformowanymi lipami szerokolistnymi. Dochodzimy do miejsca gdzie wydobywana jest z głębokości 78 m woda Pieniawa Chopina. Możemy się jej tutaj napić, woda leje się z kraników przez cały czas. Obok widzimy miejsce odwiertu, obudowane przeszklonym pawilonikiem.
6. Kierujemy się do Pijalni. Wejścia znajdują się w północnej części budynku, zarówno od strony parku jak w ścianie szczytowej. Ta część Pijalni jest najnowsza gdyż została odbudowana po zniszczeniach wojennych. Tutaj też możemy zaczerpnąć wody – Pieniawy Chopina jak i Jana Kazimierza (w wersji zimnej i podgrzanej). Budynek nowej kolonady powstał w latach 1884-1887 w miejscu wyburzonych dwóch starych. W środku oprócz kranów z wodą znajduje się sklepik z pamiątkami, toalety. Możemy tu spędzić parę chwil, szczególnie gdy pogoda nie sprzyja i pospacerować wśród palm. Budynek ciągnie się daleko na południe, w dalszej jego części jest amfiteatr wykorzystywany do dziś podczas różnych imprez plenerowych (przed nim znajdują się ławeczki dla publiczności) oraz Restauracja Parkowa
7. Idziemy dalej na południe wzdłuż budynku, po prawej stronie podziwiać możemy pięknie uformowane krzewy i wielobarwne dywany z kwiatów, gdzieniegdzie znajdują się małe fontanny, w dowolnym momencie możemy usiąść na rozrzuconych po parku ławeczkach i pokontemplować widoki. Ta część parku ma wyraźnie zarysowany geometryczny charakter. Przesuwamy się dalej na południe, docieramy do naturalniej ukształtowanej części parku. Możemy poświęcić kilka minut by odnaleźć rosnącą w pobliżu, przy alejce, pomnikową lipę drobnolistną, jest to rozłożyste trzypniowe drzewo o wysokości ok. 20 metrów. Tutaj w otoczeniu potężnych drzew (buki, klony, daglezja, świerki) znajduje się największa i budząca najwięcej wrażeń fontanna. To tu w sobotnie i niedzielne wieczory gromadzą się kuracjusze i turyści, często dowożeni autokarami z okolicznych uzdrowisk Kudowy czy Polanicy. Odbywają się wtedy pokazy kolorowej fontanny.
8. Południową granicę parku wyznacza ulica Parkowa oraz otaczająca park od zachodu i południa Bystrzyca Dusznica. Jeśli poszlibyśmy ścieżką wzdłuż rzeki, po około 20 minutach nieszybkiego marszu doszlibyśmy do Doliny Stążyńskiej w której to znajdują się budynki dawnej posiadłości stryjostwa Feliksa Mendelssohna-Bartholdy, który odwiedził rodzinę w 1823 roku. Do dziś istnieje budynek, w którym mieszkał kompozytor – odwiedziny te upamiętnia wmurowana w ścianę tablica. My jednak wracamy do parku, idziemy alejką biegnącą po jego zachodniej stronie. Naprzeciwko budynku mieszczącego Pijalnię i Restaurację znajduje się Zakład Przyrodoleczniczy i usytuowany Szpital Uzdrowiskowy “Jan Kazimierz”. Budynek ten z inspiracji lekarza zdrojowego Welzlera, zaprojektował go Karl Hawdecke. Budowa trwała do 1862 r. jednak szybko został przebudowany (lata 1872-77, pod kierunkiem architekta Rheniusa). “Całkowicie przekonstruowano wówczas wnętrze, zmieniono elewację, powstał nowy dom prysznicowy ze stalowymi poczekalniami, łazienkami oraz palmiarnią pełniącą rolę kawiarni, czytelni prasy i sali koncertowej” [Ryszard Grzelakowski, “230 lat uzdrowiska w Dusznikach Zdroju. Jak rósł Jan Kazimierz”, Gazeta Gmin nr 21/99, Duszniki Zdrój 2.11.1999]. Budynek był jeszcze wielokrotnie przebudowywany i modernizowany, na początku XX wieku funkcjonowały tam: sala taneczna, restauracja, kawiarnia, biblioteka z czytelnią, salą bilardowa i palarnia.
9. Idziemy dalej w kierunku Dworku Chopina, po jago południowej stronie zobaczymy otoczony stożkowatymi iglakami pomnik kompozytora. Wysoki pomnik przedstawiający całą postać wykonany jest z brązu. Pomnik został odsłonięty w 150 rocznicę pobytu kompozytora w Dusznikach podczas XXX Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego w 1976 roku.
10. Obchodzimy Dworek od zachodu. Pomiędzy budynkiem a rzeką rośnie jeden z dwóch pomnikowych buków pospolitych. Ma około 30 metrów wysokości, obwód 420 cm. Drzewo ma wypełniony plombą ubytek w pniu. Wracamy na aleję którą wchodziliśmy do paku i kierujemy się do północnego wyjścia z parku.
11. Spacer możemy tutaj zakończyć, ale jeśli nie brakuje nam sił i czasu możemy go kontynuować. Przechodzimy na drugą stronę ul. Zdrojowej i maszerujemy Aleją Chopina na północ, w stronę rynku. Aleja ta jest najstarszym bo pochodzącym z końca XVIII wieku, elementem roślinnym kompozycyjnym Dusznik. Aleja jest obustronnie wysadzana drzewami: klonami, lipami, kasztanowcami i jesionami. Idziemy Aleją Chopina, wzdłuż ulicy Chopina. Mijamy restauracje, sklepy, ośrodki wypoczynkowe, ostanie zabudowania po prawej stronie to sanatorium “Kolejowe”. Stąd już niedaleko do źródła Agata, które zobaczymy po prawej stronie – jest to szczawa wodorowęglanowo-sodowo-magnezowa, o brązowym zabarwieniu (żelazista), zawiera CO2, jej temperatura wynosi 12ºC. Idziemy dalej, po kilku minutach dochodzimy do poprzecznej alejki prowadzącej do źródła Jacek i placu zabaw.
12. Jeśli pójdziemy dalej prosto po ok. 100 metrach dojdziemy do ul. Wojska Polskiego a dalej do placu Warszawy. Stąd już blisko do Rynku – jeśli pójdziemy ulica Mickiewicza, lub do Muzeum Papiernictwa – jeśli wybierzemy drogę w kierunku północno-wschodnim (ulica Bohaterów Getta, następnie trzeba zakręcić w prawo w ulicę Kłodzką). My jednak proponujemy zakręcić w alejkę prowadzącą do źródełka Jacek. Woda ta wydobywana jest z głębokości 90 m, jest to szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowa, radoczynna, siarkowa, o temperaturze 18°C. Dorośli mogą odpocząć w cieniu altanki osłaniającej źródło, a młodszym spacerowiczom z pewnością spodoba się plac zabaw wspaniale wyposażony w różnorodne drewniane przyrządy, który znajduje się obok.
13. Następnie kierujemy się do alejki biegnącej wzdłuż bystrzycy Dusznickiej przechodzimy przez mostek na rzece i idziemy chodnikiem wzdłuż Bystrzycy i ulicy Zdrojowej na południe w kierunku zdroju. Po drodze napotkamy na pomnik upamiętniający twórcę sztucznego języka – esperanto – Ludwika Zamehofa. Urodził się on w 1859 r. w Białymstoku. “Dzieciństwo małego Ludwika upłynęło w środowisku wielonarodowościowej społeczności Białegostoku, złożonej głównie z Żydów, Polaków, Rosjan i Niemców. Mając 10 lat, napisał dramat Wieża Babel, czyli tragedia białostocka w pięciu aktach; uważał bowiem, że główną przyczyną nieporozumień i sporów między ludźmi jest bariera językowa. Jeden, wspólny język miał być jej rozwiązaniem” [Wikipedia – wolna encyklopedia http://pl.wikipedia.org]. W 1887 r. zaprezentował podręcznik nowego międzynarodowego języka, nazwał go po prostu lingvo internacia, zaś słowo “Esperanto” (dosł. mający nadzieję) było pseudonimem Zamenhofa. Doktor Zamenhof (był lekarzem z wykształcenia i zawodu) przebywał w Dusznikach. Śląski Związek Esperantystów chcąc upamiętnić te wizyty ustawił w sierpniu 1931 r. pamiątkowy głaz z tablicą z tekstem w języku esperanto “Al D-ro L. Zamenhof Kreinto de Esperanto” co oznacza “Doktorowi L. Zamenhofowi, twórcy esperanta”. Nad tablicą znajduje się międzynarodowy symbol esperantystów zielona pięcioramienna gwiazda.
14. My jednak idziemy w odwrotnym kierunku, na południowy zachód. Mijamy ośrodki wypoczynkowe i hotele i sanatorium Moniuszko. Za chwilę znajdziemy się "na tyłach" Parku Zdrojowego, za Bystrzycą. Pomiędzy ul. Zieloną a rzeką znajdują się kawiarnia i bar, sklepik z pamiątkami, ale nasz wzrok przyciągną z pewnością parkowe szachy, ich figury są nierzadko wyższe od młodszych spacerowiczów, a plansza zajmuje dobrych kilkanaście metrów kwadratowych. Stąd, przechodząc przez kolejny mostek możemy dostać się z powrotem do parku, prawie na wprost ogrodu fenologicznego.
Bibliografia
- Balińska Grażyna Maria, Uzdrowiska dolnośląskie - problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II wojny światowej, Wrocław 1991
- Eysmontt D., Eysymont R., Duszniki Zdrój. Studium historyczno - urbanistyczne, T. II Katalog zabytków, Wrocław 1992
- Grzelakowski Ryszard, 200 lat Teatru Zdrojowego w Dusznikach Zdroju. Salon dla kuracjuszy, chluba dla miasta [w:] “Gazeta Gmin” nr 6/2002, Duszniki Zdrój 16.03.2002
- Grzelakowski Ryszard, 230 lat uzdrowiska w Dusznikach Zdroju. Jak rósł Jan Kazimierz [w:] “Gazeta Gmin”, nr 21/99, Duszniki Zdrój 2.11.1999
- Grzelakowski Ryszard, Historia drugiego pomnika Chopina w Dusznikach [w:] “Gazeta Gmin”, nr 14/97, Duszniki Zdrój 16 lipca 1997
- Grzelakowski Ryszard, Park zdrojowy i ogrody Cieniste w Dusznikach Zdroju - próba zarysu [w:] “Krajobraz Kulturowy uzdrowisk Sudeckich”, “Krajobrazy” nr 30/(42), Warszawa 2002
- Haisig Marian, Herby miast Ziemi Kłodzkiej [w:] “Zeszyt Muzealne Ziemi Kłodzkiej” nr 4, Kłodzko 1992
- Perzyński Marek, Dolnego Śląska miejsca niezwykłe, lecznicze i mało znane. Przewodnik dla dociekliwych, Wrocław 2000].
- Stępniewska Barbara, Historia, ochrona i rozwój uzdrowisk na przykadzie Dusznik Zdroju w krajobrazie Kotliny Jeleniogórskiej [w:] “Krajobraz Kulturowy uzdrowisk Sudeckich”, “Krajobrazy” nr 30/(42), Warszawa 2002
- Program Ochrony Środowiska dla Gminy Duszniki Zdrój na lata 2005 - 2011 (projekt), Duszniki Zdrój 2005
- Uchwała Nr XLV/223/2006 Rady Miasta Duszniki Zdrój z dnia 30 marca 2006 r. w sprawie ustanowienia Tymczasowego Statutu Uzdrowiska
- Fulica-Janowski Wojciech (red), Inwentaryzacja przyrodnicza Województwa Dolnośląskiego. Miasto Dusznik Zdrój, Wrocław 2002
- Duszniki Zdrój – oficjalny serwis miejski http://www.duszniki.pl
- Wikipedia – wolna encyklopedia http://pl.wikipedia.org/
- Tygodnik Euroregio Glacensis http://www.euroglas.ng.pl/archiwum.php
Uwagi
Informacje dodatkowe
Podczas pobytu w Dusznikach nie można pominąć wizyty w Muzeum Papiernictwa. Pomimo, że położone jest ono w północnej części Dusznik, w dość dużym oddaleniu od opisywanego parku, zachęcamy do odwiedzenia papierni. Muzeum Papiernictwa mieści się na ul. Kłodzka 42, każdy kto wjeżdża do Dusznik od strony Kłodzka na pewno zobaczy charakterystyczny budynek. Muzeum jest czynne: od V do X we wszystkie dni tygodnia 9.00-17.00, a od XI do IV od wtorku do niedzieli 9.00-15.00. Bilet normalny kosztuje 8 zł, a ulgowy 5 zł. Więcej informacji w internecie na stronie http://www.muzpap.pl/
Przydatne linki:
Duszniki Zdrój – oficjalny serwis miejski
Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju
Ładowanie danych ...