Zawiercie jest miastem położonym na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Jego nazwa ma związek z usytuowaniem nad Wartą. Rzeka ta przepływa centralnie przez Park Kościuszki. Od wschodu graniczy on z ul. Kościuszki, od zachodu z torami kolejowymi przy ul. Marszałkowskiej. Północne krańce obiektu to wiadukt kolejowy oraz prywatne posesje a południową granicę stanowi most nad ul. Kościuszki. Park należy do miasta Zawiercie. Zarząd nad nim sprawuje Gmina Zawiercie. Powierzchnia parku wynosi 4,66 ha

Infrastruktura: W parku znajduje się niewiele ławek, które często są niszczone. Brakuje tu toalet. W południowo-wschodniej części obiektu usytuowana jest zabytkowa kaplica, nieco dalej widoczne są pozostałości po placu zabaw. Na terenie parku, przy głównych alejkach poustawiano kosze na śmieci, Rzeka Warta jest wyregulowana, ale mocno zanieczyszczona. Przez park przebiega trasa ścieżki rowerowej.

Historia

Data utworzenia parku nie jest dokładnie znana. Zdjęcia dokumentalne z lat 20. ubiegłego stulecia pokazują, że na terenie obecnego ogrodu znajdowały się posesje prywatne z drewnianą zabudową oraz okazały staw. [zob. Abramski Jerzy, Zawiercie. Studium monograficzne, Zawiercie 1994, s.102.] Wiadomo też, że w czasie II wojny światowej Niemcy nie wpuszczali Polaków do Parku Mickiewicza i wydzielili im jako miejsce spacerów skwer nad Wartą, gdzie obecnie mieści się interesujący nas obiekt. Źródła podają również, że przed wojną na tamtym terenie – przy Alei Jachowicza i Kościuszki zbudowany był Grób Nieznanego Żołnierza, przy którym odbywały się uroczystości państwowe. Fotografię grobu z dużą metalową płytą zamieszcza wyżej wspomniane studium monograficzne Zawiercia. W czasach stalinowskich grób zniszczono a w parku pojawił się obelisk poświęcony żołnierzom radzieckim. Zmiany ustrojowe w naszym kraju spowodowały z kolei likwidację tego obiektu. W połowie lat 80-tych XX wieku, kiedy po dawnym stawie nie pozostał już ślad, w parku pojawiła się kopia zabytkowej kaplicy, która od 1894 r. stała nieopodal przy ul. Piłsudskiego. Rozebrano ją w czasie przebudowy skrzyżowania, a potem taką samą usytuowano właśnie w parku. Kapliczce patronuje Matka Boża Prządka. Obecnie stan estetyczny ogrodu nie jest zadowalający. Daje się zauważyć brak pomysłu na zagospodarowanie tego terenu oraz bezsilność wobec dewastatorskiej działalności mieszkańców miasta. Park nie cieszy się więc opinią bezpiecznego miejsca. Dzisiaj pełni on przede wszystkim funkcję komunikacyjną. Główne alejki parku i most na Warcie są dobrym połączeniem odległych dzielnic Zawiercia. Ponadto przez zachodnią część parku biegnie kilometrowy odcinek ścieżki rowerowej, która rozpoczyna się przy zawierciańskim dworcu PKP i prowadzi turystów do Skarżyc, gdzie łączy się z “Jurajskim Rowerowym Szlakiem Orlich Gniazd”.

Przyroda

Park Kościuszki jest drugim co do wielkości parkiem miejskim Zawiercia. Rosną tu przede wszystkim drzewa liściaste. Sporadycznie spotkać można żywotniki zachodnie (Thuja occidentalis), modrzewie europejskie (Larix decidua) oraz cisy pospolite (Taxus baccata). Pojedyncze egzemplarze tych iglaków giną w gęstwinie lip szeroko i drobnolistnych.(Tilia platyphyllos, Tilia cordata), klonów zwyczajnych (Acer platanoides), klonów jaworów (Acer pseudoplatanus) i klonów jesionolistnych (Acer negundo) oraz rodzimych gatunków topól, jesionów wyniosłych (Fraxinus excelsior) i bardzo tu pospolitych robinii akacjowych (Robinia pseudoacacia). Uważny obserwator zauważy kilka młodych wiązów szypułkowych (Ulmus laevis) i olsze czarne (Alnus glutinosa). Nad brzegiem Warty rośnie natomiast sporo wierzb płaczących (Salix alba "Tristis"), które dodają parkowi szczególnego uroku. Część parku między ulicą Kościuszki a Wartą przecinają liczne aleje dające możliwość obserwowania z bliska różnych drzew – ich liści i kory. Drugi brzeg rzeki jest w chwili obecnej prawie dziki. Widać tam pozostałości dawnych ścieżek, które poznać dziś można po obsadzanych wokół nich starych klonach zwyczajnych i jesionach wyniosłych.

To jedne ze starszych drzew w parku. Imponującymi rozmiarami i ciekawym ubarwieniem pnia zachwycają jednak przede wszystkim topole osiki (Populus tremula). W pobliżu wiekowych topól pojawiły się młode egzemplarze buków zwyczajnych o dostojnym wyglądzie. Wśród krzewów prym wiodą wszędobylska śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus), forsycja pośrednia (Forsythia x intermedia) oraz jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius). Prawie cały park otoczony jest szczelnym łańcuchem żywopłotu z ligustru pospolitego (Ligustrum Vulgare). Stali bywalcy tego obiektu dumni są z coraz częściej spotykanych tu grzybów. Pojawiają się pieczarki miejskie (Agaricus bitorquis) i maślaki żółte (Suillus grevillei). Rzadko widuje się drobne ssaki, choć kiedyś miejsce to słynęło z wielości wiewiórek. Spośród skrzydlatych gości najchętniej park odwiedzają kosy, sroki i coraz częściej spotykane w miastach sójki. Do chorych drzew często przylatują dzięcioły, w tym rzadki dzięcioł białogrzbiety.

W parku na próżno szukać kolorowych kwiatów. Kiedyś były tu rabaty z różami i kilka barwnych kobierców. Dzisiaj park zdobi tylko jeden kwiatowy dywanik z pomarańczowych aksamitek.

Ścieżka

Naszą ścieżkę nazwać można rekreacyjno-historyczno-florystyczną. Dzięki niej można poznać kilka tajemnic historycznych naszego miasta, spotkać ciekawe okazy pospolitych w Polsce drzew oraz dowiedzieć się, dlaczego w tym parku, częściej niż gdzie indziej spotyka się rowerzystów.

1. Pierwszym przystankiem naszej wycieczki jest miejsce przy kopii zabytkowej kapliczki z XIX wieku. W latach 80. ubiegłego stulecia została ona przeniesiona ze skrzyżowania ulic Blanowskiej, Piłsudskiego i Kościuszki i obecnie znajduje się przy wejściu do parku od ulicy Kościuszki. Do 1907 roku, czyli do momentu otwarcia kościoła parafialnego świętego Pawła i Piotra, było to miejsce, gdzie modlili się zawiercianie. Odbywały się tam nabożeństwa i msze, a kaplica funkcjonowała jako filia parafialnego kościoła św. Mikołaja w Kromołowie.

2. Po odejściu od kapliczki udajemy się prosto, podziwiając ciekawe okazy robinii akacjowej. Ta aleja jest szczególnie piękna w maju, kiedy grochodrzew biały rozkwita i wokół czuje się niezwykły aromat jego wonnych kwiatów. Na pniach drzew widać niebieskie oznakowania szlaku turystycznego – to informacja dla rowerzystów, którzy opuszczając park, udają się na wycieczkę po Jurze.

3. Na rozwidleniu alejek skręcamy w lewo i dochodzimy do miniplacu zabaw dla dzieci. Znajduje się tam karuzela, huśtawka i ławki. To skromny obiekt, ale i tak ma wielu małych klientów. Kiedyś w tym miejscu był staw. W przeszłości w naszym mieście zasypano wiele takich zbiorników wodnych.

4. Mijając plac zabaw, znów skręcamy w lewo. Tu spotykamy ogromny pień po usuniętym drzewie. Obwód tego kolosa przekracza 5m. Wierzba krucha – bo o tym gatunku drzewa mówimy, powaliła się w czasie burzy. Widać też, że była zaatakowana przez owady i grzyby.

5. Zostawiając w tyle charakterystyczny pień, znów kierujemy się na lewo. Tym razem godne uwagi są młode lipy szerokolistne. Ich okazałe liście i ładny pokrój korony robią wrażenie. Wiadomo, że drzewo to należy do długowiecznych – może więc w tym parku rosnąć nawet przez 1000 lat. Po obejrzeniu lip idziemy prosto wzdłuż ligustrowego żywopłotu, a następnie skręcamy dwukrotnie w prawo.

6. Znajdujemy się już na Wartą. Po naszej prawej stronie widać piękny okaz wiązu szypułkowego, który poznajemy po charakterystycznych przyporach. Nieco dalej wyłania się mostek, przez który przeprawiamy się na lewy brzeg rzeki.

7. Niestety zaskakuje nas tu widok ogromnej okratowanej rury, którą wypływa mocno zanieczyszczona woda z kanalizacji deszczowej. Ten niemiły obrazek kontrastuje z tym, co widzieliśmy, stojąc na mostku – z pięknymi kłaniającymi się nam wierzbami płaczącymi porastającymi oba brzegi Warty.

8. Idąc dalej, łatwo zauważmy, że lewy brzeg rzeki nie jest tak gęsto poprzecinany alejami oraz że jest on zaniedbany. Tu łatwo dostrzec ogromne topole osiki, które wyróżniają się dzięki swej jasnej, szarooliwkowej korze.

9. Mijając kilka takich drzew, po prawej stronie zauważmy dziwne miejsce otoczone żywopłotem. To tu stał kontrowersyjny obelisk wybudowany w czasach stalinowskich. Naprzeciwko pustego dziś skwerku widoczne są pozostałości po starych schodkach prowadzących kiedyś do alejek. Dziś nie ma tam dróżek, ale wciąż wytyczają je rzędy klonów i jesionów.

10. Udając się prosto, docieramy do szerokiej alei, która jest obecnie szlakiem rowerowym. Widzimy też, że po jej prawej stronie biegną tory kolejowe – niegdysiejsza Żelazna Droga Warszawsko-Wiedeńska. Dzisiaj mkną tędy pociągi Intercity. Jeszcze do niedawna tory były oddzielone od parku płotem, który został jednak zdemolowany.
Opuszczamy Park Kościuszki, ale wycieczkę można kontynuować. Idąc prosto, dotrzemy do zabytkowego budynku dworca PKP, gdzie znajduje się początek biegnącej przez park ścieżki rowerowej.
Informacje dodatkowe

Mocne strony parku: rzeka przepływająca przez środek obiektu, dobre usytuowanie, gęsta sieć alejek, dużo starych, pomnikowych drzew, trasa rowerowa.

Słabe strony parku: zanieczyszczona rzeka, słabe oświetlenie, brak płotu przy torach kolejowych, częsta dewastacja sprzętu, sąsiedztwo sklepu alkoholowego, duży obszar do utrzymania, zaniedbane stare drzewa.
Postulaty i zalecenia do instytucji zarządzającej parkiem:
- Poprawić czystość rzeki Warty.
- Wprowadzić częstsze patrole policji.
- W celu zwiększenia bezpieczeństwa, zamontować oświetlenie
- Zadbać o stary drzewostan.
- Ogłosić konkurs na pomysł dotyczący imprez mogących się odbywać w parku.
- Wpływać na zainteresowanie młodego pokolenia losami lokalnych obiektów.

Bibliografia

Kremer Bruno, Leksykon przyrodniczy. Drzewa, Warszawa 1995
Abramski Jerzy, Zawiercie. Studim monograficzne, Zawiercie 1994
Abramski Jerzy, Encyklopedia Zawiercia, Zawiercie 2002
Abramski Jerzy, Zawiercie. Studium monagraficzne. Suplement, Zawiercie 2001
Szczepańska J., Dydak L., Czerny J.,Inwentaryzacja zieleni miasta Zawiercia cz. II, Dokumentacja UM w Zawierciu
http://drzewa.net
http://www.atlas-roslin.pl
http://www.krzewy.pl
http://www.jura.art.pl/pl/turystyk.php?go=szlakir3

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum nr 1 Zawiercie
ul. 11-Listopada 22
42- 40  Zawiercie
Opiekun grupy:
Katarzyna Jaworska 
Autorzy opisu:
Park Kościuszki:
uczniowie kl. I i III: Paulina Sarwacka, Dawid Słomka, Aneta Paszowska, Dajana Seweryn, Kinga Gryc i Patryk Jaworski oraz nauczyciele: języka polskiego – Katarzyna Jaworska i biologii – Magdalena Pawlikiewicz
Park im. A. Mickiewicza:
uczniowie kl. II i III: Paulina Zawała, Natalia Wiśniewska, Maciej Kucera, Joanna Górnikowska, Aleksandra Borecka, Roksana Pałęga, Marta Labocha, Dominika Pałęga, Karolina Skwarek, Jędrzej Górnikowski, Maja Szota, Patryk Jaworski oraz nauczyciele: języka polskiego – Katarzyna Jaworska i biologii – Magdalena Pawlikiewicz
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Park Kościuszki:
Serdecznie dziękujemy za :
- doradztwo merytoryczne – M. Pawlikiewicz,
- dokumenty o parku i zajęcia terenowe – W. Bylewskiemu
- książki z prywatnego księgozbioru – P. Grzybowi
- dokumentację fotograficzną – M. Labosze
- pomoc w opracowaniu mapy – A. Stróżeckiemu i R. Jaworskiemu
- liczne rozmowy – zawiercianom (szczególnie: Zenonowi Miście, Marianowi Lipowiczowi, Adamowi Brodzińskiemu i Mirosławowi Adamczykowi)
Park im. A. Mickiewicza:
Serdecznie dziękujemy za :
- doradztwo merytoryczne – M. Pawlikiewicz i M.Olesiowi,
- dokumenty o parku i zajęcia terenowe – W. Bylewskiemu
- informacje o plenerze rzeźbiarskim – J. Jończykowi
- książki z prywatnego księgozbioru – P. Grzybowi
- przekazanie fotografii – W. Dziąbkowi
- dokumentację fotograficzną – M. Labosze
- mapy parku – A. Stróżeckiemu
- pomoc w opracowaniu mapy – R. Jaworskiemu
- cierpliwość podczas ankietowania i cenne informacje – zawiercianom

Ładowanie danych ...